Sezon burzowy w pigułce - co warto wiedzieć

Burza to zjawisko złożone i nadal nie do końca wyjaśnione - w jaki sposób dochodzi do rozdzielenia ładunków elektrycznych w chmurze, a w konsekwencji do wyładowań atmosferycznych.

Wiadomo, że ma to związek z ruchem kropelek wody i kryształków lodu w chmurze oraz że zbudowana głównie z ciekłej wody dolna część chmury ładuje się ujemnie, a górna część chmury burzowej (tzw. kowadło) zbudowana głównie z kryształków lodu ładuje się dodatnio. Powierzchnia ziemi indukcyjnie przyjmuje ładunek dodatni, gdyż spód chmury przyjmuje ładunek ujemny. Każdy natomiast wie, że pioruny w przypadku porażenia stanowią bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia.

 

Napięcie elektryczne między chmurą, a ziemią dochodzi do miliarda woltów, a temperatura błyskawicy przekracza temperaturę powierzchni słońca (ponad 6000 stopni). Gdy krytyczne napięcie zostanie osiągnięte, rozpoczyna się jonizacja powietrza między chmurą a ziemią, a po niej przepływ ładunku elektrycznego. Ogromne ilości energii z tym związane uwolnione zostają w postaci światła (oślepiający blask kanału wyładowania o średnicy zazwyczaj od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów) oraz ciepła. Cały proces trwa około 0,2 sekundy. Gwałtowny wzrost temperatury do kilku tysięcy stopni uwalnia falę dźwiękową odbieraną przez nas jako grzmot.

 

Porażenie piorunem tylko w części przypadków kończy się śmiercią (w wyniku wejścia serca w stan migotania komór, gwałtownych poparzeń itp.), niemniej jednak wiąże się zazwyczaj z ogromnymi poparzeniami, szokiem, oślepieniem, ogłuszeniem, zmianami w mózgu i innymi następstwami. Jak unikać porażenia? Przede wszystkim, gdy tylko zauważymy burzę, należy, o ile to możliwe schronić się w budynku (najlepiej wyposażonym w piorunochron) lub w samochodzie. W ten sposób uchronimy się od ryzyka porażenia.

 

Najbardziej narażone są osoby przebywające na otwartych przestrzeniach, przede wszystkim na wodzie i w górach. Pierwszy grzmot lub błysk, a nawet sam widok chmury burzowej powinien być sygnałem do natychmiastowego szukania schronienia. Nie należy się ustawiać pod wysokimi drzewami czy słupami - pioruny najczęściej uderzają w wysokie obiekty. Niebezpieczny jest również kontakt z wodą (morze, jezioro, rzeka, a nawet woda z kranu, jeśli piorun uderzy w sieć wodociągową), która jest świetnym przewodnikiem prądu. 

 

Zagrożeniem w czasie burzy bywa również silny wiatr - jeśli w prognozie pogody pojawia się ostrzeżenie przed gwałtownymi burzami, zaleca się nie parkować samochodów pod drzewami, zabrać rzeczy z balkonu, które mogłyby być porwane przez wiatr. Nie należy również rozkładać namiotu pod drzewami - w przypadku przygniecenia konarem drzewa mamy bardzo małe szanse na przeżycie. Większość szkód wiatrowych spowodowana jest silnymi podmuchami związanymi z zimnym prądem zstępującym powietrza pojawiającym się na przodzie chmury burzowej. Zjawisko to nosi nazwę downburst. Część szkód spowodowana jest także tornadami, które związane są z tzw. superkomórkami burzowymi - gwałtownymi burzami posiadającymi silny odseparowany prąd wstępujący powietrza zwany mezocyklonem. On właśnie jest odpowiedzialny za powstawanie tornad, które stanowią jego zaawansowaną formę, dochodzącą do ziemi. W Polsce obserwuje się zazwyczaj kilkanaście tornad rocznie, zazwyczaj trwających około kilku minut. Prędkość wiatru w tornadzie rzadko przekracza 200 km/h, ale czasami może osiągać wartości znacznie wyższe (rekordem świata jest poryw 516 km/h w Oklahomie w Stanach Zjednoczonych). Tornada odpowiadają za charakterystyczne "liniowe" pasy zniszczeń - trąba przemieszcza się po pewnym torze, a sama posiadając małą średnicę zostawia wąski pas zniszczeń.

 

W przypadku tornada należy schronić się pod ziemią (piwnica) lub, jeśli nie mamy takiej możliwości, w pomieszczeniach pozbawionych okien. Jeśli tornado zastanie nas w terenie, schronienia należy poszukać w najbliższym rowie (najlepiej w skulonej pozycji) - wykazano że to najbezpieczniejsze miejsce. Bardzo niebezpieczne jest chronienie się pod wiaduktami lub mostami, a także pod drzewami, które mogą nas przygnieść. Jeżeli usłyszymy w prognozie pogody o możliwości wystąpienia superkomórek burzowych na naszym terenie, należy liczyć się także z możliwością wystąpienia tornada. 

 

Podsumowując: warto sprawdzać prognozę pogody, szczególnie jeśli idziemy w góry lub wypływamy na akwen wodny, oraz stosować się do wymienionych powyżej reguł bezpieczeństwa. Większości nieszczęśliwych wypadków spowodowanych burzami można by uniknąć gdyby ostrzeżenia pogodowe nie były często ignorowane. Pojawiają się one na bieżąco między innymi na stronie Polskich Łowców Burz. 

 

BIBLIOGRAFIA I WAŻNE LINKI:

http://lowcyburz.pl/

http://lowcyburz.pl/2012/03/09/zasady-bezpieczenstwa-podczas-burz/

http://lowcyburz.pl/superkomorka/ 

Akutalne wyładowania atmosferyczne nad Polską: http://burze.dzis.net/?page=mapa