Sytuacja epizootyczna w Polsce w 2022 roku - podsumowanie

Sytuacja epizootyczna w Polsce w 2022 roku nie była aż tak bardzo dotkliwa dla hodowców, rolników i służb weterynaryjnych, jak w 2021 roku. Jednakże liczba ognisk grypy ptaków i przypadków wścieklizny była większa niż w 2020 roku. Ponadto osoby zajmujące się zwierzętami futerkowymi drugi rok z rzędu musiały stawić czoła ogniskom COVID-19 u norek. Epizootie nie tylko spowodowały szkody finansowe w odniesieniu do pojedynczych rolników, ale także negatywnie wpłynęły na budżet państwa.

 

HPAI

 

Grypa ptaków jest wirusową chorobą o bardzo dużym znaczeniu ekonomicznym. Wywoływane przez nią straty wynikają nie tylko z faktu, że wirus może wiązać się z bardzo wysoką śmiertelnością u ptactwa. Producenci w kraju, w którym pojawi się choćby jedno ognisko grypy, nie mogą eksportować drobiu i produktów pochodzenia drobiarskiego co najmniej z regionu, w którym choroba się pojawiła, a niekiedy również z obszaru całego kraju. Grypa może występować u wszystkich gatunków drobiu i wielu gatunków dzikich ptaków. Niekiedy zakażeniu może ulec też człowiek, ale są to sytuacje bardzo rzadkie i w praktyce ograniczone do krajów azjatyckich i afrykańskich. 

 

Choroba ta występuje w dwóch postaciach klinicznych. Jedna z nich to grypa o niskiej zjadliwości (LPAI), a druga to wysoce zjadliwa grypa ptaków (HPAI). Za obecną w Polsce epizootię odpowiada HPAI, która cechuje się większą śmiertelnością niż LPAI oraz niekiedy gwałtownymi padnięciami.

 

Przenosicielem wirusów grypy są ptaki dzikie, a przede wszystkim związane ze środowiskiem wodnym, w tym kaczki i gęsi, a także gatunki ptaków żerujące na zwłokach tych zwierząt. Drób może się zakazić poprzez korzystanie z tych samych siedlisk, co dzikie, chore ptactwo. W zbiornikach wodnych, w okresie jesienno-zimowym, wirus jest w stanie przetrwać nawet do kilku tygodni. HPAI do gospodarstwa może zostać wprowadzony także za pośrednictwem zanieczyszczonej odchodami chorych zwierząt słomy lub zielonki. 

 

Z racji, że wirusy grypy charakteryzują się dużym stopniem zmienności genetycznej, a to sprawia, że skuteczność szczepionek jest bardzo ograniczona, to jedynymi skutecznymi metodami walki z tą epizootią są: szybkie rozpoznawanie choroby w laboratorium, skuteczna likwidacja ptaków w ognisku oraz wprowadzenie tymczasowych restrykcji na obszarze występowania choroby w celu zapobiegnięcia jej dalszemu rozprzestrzenianiu.

 

W 2022 roku w Polsce wykryto 68 ognisk grypy ptaków u drobiu, które objęły ponad 2070739 mln ptaków. Za wszystkie z, z wyjątkiem jednego, odpowiadał podtyp wirusa H5N1. W przypadku jednego ogniska stwierdzono podtyp H5N2. Najwięcej ognisk potwierdzono w województwie wielkopolskim (25), a kolejno w łódzkim (17), kujawsko-pomorskim (5), mazowieckim (4), opolskim (4), lubelskim (3), pomorskim (3), warmińsko-mazurskim (2), dolnośląskim (2), śląskim (1), podkarpackim (1) i małopolskim (1). Większość ognisk (57) dotyczyło gospodarstw komercyjnych. 

 

Natomiast w minionym roku u wolnożyjących ptaków dzikich potwierdzono 40 ognisk, które objęły 59 ptaków. Ponadto potwierdzono jedno ognisko u 98 dzikich ptaków utrzymywanych w niewoli. Najwięcej ognisk u dzikiego ptactwa potwierdzono w województwie pomorskim (10), a kolejno w kujawsko-pomorskim (9), mazowieckim (5),  opolskim (3), zachodniopomorskim (3), świętokrzyskim (2), śląskim (2), warmińsko-mazurskim (2), dolnośląskim (2), lubuskim (1) i łódzkim (1). Ogniska dotyczące ptaków wolnożyjących objęły: łabędzie nieme, gęsi gęgawe, gęsi białoczelne, gęsi zbożowe, mewy srebrzyste, mewy śmieszki, rybitwy czubate, rybitwy rzeczne, nurzyki zwyczajne i kosoroby. 

 

Należy wspomnieć, że w listopadzie 2022 roku Główny Lekarz Weterynarii poinformował, że złożono deklarację do przedstawicieli Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt  (WOAH) o odzyskaniu statusu kraju wolnego od wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) z dniem 2 listopada 2022 roku. Jednakże w grudniu Polska straciła ten status. 

 

W 2021 roku w Polsce, zgodnie z informacjami przekazanymi przez przedstawicieli Głównego Inspektoratu Weterynarii, zarejestrowano 402 ogniska HPAI u drobiu. Najwięcej zakażeń potwierdzono w województwach wielkopolskim i mazowieckim, w tym w tak zwanym zagłębiu drobiarskim, w okolicach powiatu żuromińskiego. Z kolei w 2020 roku potwierdzono 51 ognisk HPAI, a w 2019 roku 3. 

 

ASF

 

W minionym roku ASF po raz kolejny zdziesiątkował polski chów i hodowlę świń. Początkowo ASF szerzył się jedynie na wschodzie kraju. Pierwszy przypadek w Polsce zarejestrowano 14 lutego 2014 roku, 10 kilometrów od granicy białoruskiej, na Podlasiu, u dzika, którego zamarznięte ciało znaleziono w wodzie. Wobec powyższego, można stwierdzić, że wirus dotarł do Polski z Białorusi. W ciągu kolejnych dwóch lat patogen rozprzestrzeniał się powoli na niewielkim obszarze. Jednak w 2016 roku wirus rozprzestrzenił się na dalszą odległość w populacji dzików. Przyczyniła się do tego osoba, która zakopała w lesie zwłoki świń, padłych wskutek ASF. Natomiast w 2017 roku za pośrednictwem człowieka wirus został wprowadzony na teren województwa mazowieckiego, w okolice Warszawy oraz Piaseczna. W 2018 roku obecność wirusa potwierdzono w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie patogen dotarł najprawdopodobniej z Obwodu Kaliningradzkiego, gdzie władze zgłaszały wcześniej obecność ASF w populacji dzików. Następnie zakażenia wirusem potwierdzono na Podkarpaciu, w województwach lubuskim, dolnośląskim i wielkopolskim. 

 

W 2022 roku w Polsce wykryto 14 ognisk ASF u trzody chlewnej, które objęły 3044 świnie. 

 

 

Ognisk u dzików potwierdzono w minionym roku 2038. 

 

Natomiast w 2021 roku na terenie Polski zarejestrowano 124 ogniska ASF u trzody chlewnej i 3100 u dzików. Z kolei w 2020 roku stwierdzono 103 ogniska u świń i 4156 dzików, a w 2019 roku 48 ognisk u trzody chlewnej oraz 2477 u dzików. 

 

Wścieklizna 

 

Wścieklizna to choroba, która jest jedną z najdłużej znanych i najgroźniejszych chorób odzwierzęcych. Według danych WHO każdego roku z powodu wścieklizny umiera 60 tys. osób. 

 

W minionym roku w naszym kraju potwierdzono 36 przypadków wścieklizny. Najwięcej z nich potwierdzono w województwie mazowieckim (31), w tym najwięcej w Warszawie (13). Przypadki odnotowano również w województwach świętokrzyskim (3) i lubelskim (2). Zakażenie wirusem wścieklizny potwierdzono u: 32 lisów, 2 psów, kota i borsuka. 

 

W 2021 roku w Polsce potwierdzono 113 przypadków wścieklizny. Większość przypadków zarejestrowano w województwie mazowieckim, bowiem aż 109, w tym 50 w powiecie otwockim i 18 w Warszawie. Inne zakażenia wirusem wścieklizny potwierdzono na Podkarpaciu oraz w województwie świętokrzyskim. Zakażenia potwierdzono u: 96 lisów, 7 kotów, 2 jenotów, 3 psów, 2 kun, 2 saren oraz żbika. 

 

Natomiast w 2020 roku zarejestrowano na terenie Polski 12 przypadków wścieklizny. Ostatnim rokiem, w którym odnotowano około 100 przypadków, był 2015. Jednak należy zaznaczyć, że wówczas obserwowano spadek liczby zakażeń względem 3 poprzednich lat. Ostatni wzrost zachorowań miał miejsce od 2010 do 2013 roku. Wówczas stwierdzono, że do wzrostu liczby przypadków mogły przyczynić się możliwości migracyjne zwierząt z państw sąsiednich, jak i również trudności w uodpornianiu lisów na terenach o dość rozproszonej zabudowie, zwłaszcza w pobliżu siedzib ludzkich.

 

W Polsce rezerwuarem wścieklizny jest lis rudy. Z tego powodu na obszarach o największym ryzyku wystąpienia wścieklizny przedstawiciele Inspekcji Weterynaryjnej prowadzą szczepienia lisów wolno żyjących. Zwierzętom tym podawana jest doustna szczepionka w blistrze zatopionym w przynęcie. Przynęta ma za zadanie zachęcić zwierzę do pobrania preparatu. Szczepionka rozrzucana jest z samolotu lub śmigłowca albo wykładana ręcznie. Wykładanie preparatu poprzedzane jest akcją informacyjną. 

 

W naszym kraju istnieje obowiązek szczepienia psów powyżej 3. miesiąca życia przeciwko wściekliźnie. Główny Lekarz Weterynarii zaleca również szczepienie kotów i zwierząt gospodarskich, które mogą mieć kontakt ze zwierzętami dzikimi. 

 

SARS-CoV-2 u norek 

 

Zwierzęta futerkowe, jak każda inna grupa organizmów żywych, są narażone na wszelkiego rodzaju choroby. Najczęstszymi przyczynami wystąpienia chorób u tych zwierząt są: nieprzeprowadzanie regularnie szczepień ochronnych, niestosowanie okresowego odkażania pomieszczeń oraz nieizolowanie zwierząt nowoprzybyłych, a także tych potencjalnie chorych. Do wystąpienia chorób przyczyniają się również zaniedbania w ciągłym zwalczaniu szkodników oraz podawanie karmy nieodpowiedniej jakości lub z niewłaściwym udziałem składników pokarmowych. Jednakże producenci zwierząt futerkowych, wiedzący już jak przeciwdziałać i reagować w przypadku wystąpienia takich chorób jak choroba aleucka, botulizm lub nosówka, od dwóch lat muszą stawać w obliczu nowej epizootii u norek, którą wywołuje SARS-CoV-2. 

 

W 2022 roku w Polsce potwierdzono pięć ognisk COVID-19 u norek. 

 

 

Natomiast w 2021 roku zarejestrowano 11 ognisk zakażenia wirusem SARS-CoV-2 u norek w Polsce. Ogniska potwierdzono w województwach: zachodniopomorskim, lubelskim, podlaskim, podkarpackim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim oraz pomorskim. Pierwsze ognisko SARS-CoV-2 w naszym kraju u tych zwierząt futerkowych zarejestrowano w lutym 2021 roku w powiecie kartuskim, w województwie pomorskim, w którym utrzymywano około 6 tys. zwierząt. 

Źródło: Główny Inspektorat Weterynarii