Prof. Bożena Czerny - pierwsza w historii Polka nagrodzona przez Europejskie Towarzystwo Astronomiczne
- Data publikacji: 13.03.2022, 00:18
Prof. Bożena Czerny z Centrum Fizyki Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk otrzymała Nagrodę im. Lodewijka Woltjera przyznawaną astronomom za wyróżniające się badania kosmosu. Jest pierwszą Polką nagrodzoną przez Europejskie Towarzystwo Astronomiczne.
Prace naukowe prof. Czerny dotyczą centrów galaktyk, kwazarów i ciemnej energii. Nagrodą im. Lodewijka Woltjera doceniono wkład badaczki w zrozumienie fizyki dysków akrecyjnych i obszarów powstawania szerokich linii emisyjnych (ang. broad line regions - BLR) w aktywnych jądrach galaktyk. Uznanie zyskały też jej badania nad ograniczeniami własności modelu kosmologicznego i ciemną energią.
- Cieszę się, że jako Polka mogę mieć tak duży wkład w rozwój fizyki i astronomii. Każda publikacja, nowe odkrycie i zdobywane nagrody motywują do dalszego działania. Wierzę w to, że swoją aktywnością otwieram furtkę do lepszego zrozumienia Wszechświata - powiedziała prof. Bożena Czerny.
Badania prowadzone przez prof. Czerny pozwalają lepiej zrozumieć naturę kwazarów - niezwykle jasnych centralnych części niektórych galaktyk. Są one tak jasne, że uznaje się je za najjaśniejsze trwałe (świecące w sposób niemal stały) źródła promieniowania we Wszechświecie. Ich świecenie związane jest z wpadaniem materii do znajdującej się w centrum supermasywnej czarnej dziury. Jasność tej opadającej materii może nawet tysiąckrotnie przekraczać jasność galaktyki macierzystej - dzięki temu jesteśmy w stanie obserwować kwazary znajdujące się w ogromnej odległości od Ziemi. Prof. Czerny sprawdzała, jak można wykorzystać tę wiedzę o właściwościach kwazarów, aby jak najdokładniej mierzyć ogromne kosmiczne odległości. Dzięki temu można również lepiej zrozumieć naturę ciemnej energii, która – jak się podejrzewa – ma wpływ na coraz szybsze rozszerzanie się Wszechświata.
W swojej pracy prof. Czerny badała też właściwości linii emisyjnych w widmie światła pochodzącego z kwazarów, zwłaszcza charakterystyczne dla nich szerokie linie emisyjne (BLR), umożliwiające porównywanie kwazarów o różnych właściwościach.
Laureatka zajmuje się również modelowaniem procesów fizycznych zachodzących w pobliżu czarnych dziur w centrach aktywnych galaktyk oraz układów podwójnych gwiazd. Modele porównuje z danymi obserwacyjnymi, aby móc wychwycić ich ewentualne niedoskonałości.
Profesor Bożena Czerny jest znana środowisku naukowemu od lat. W swoich wcześniejszych badaniach zajmowała się m.in. przepływem materii z wewnętrznych części dysku akrecyjnego w stronę horyzontu zdarzeń czarnych dziur. W ten sposób wniosła swój wkład w sformułowanie teorii dotyczącej jasnych dysków ("slim disk theory").
Nagroda Lodewijk Woltjer Lecture jest jedną z pięciu przyznawanych przez Europejskie Towarzystwo Astronomiczne. W 2018 roku prof. Andrzej Udalski, astrofizyk z Uniwersytetu Warszawskiego, otrzymał nagrodę im. Tycho Brahe za jeden z najbardziej udanych i najdłużej działających przeglądów fotometrycznej zmienności nieba, których dokonał dzięki wypracowanym przyrządom badawczym. Prof. Bożena Czerny i prof. Andrzej Udalski to jedyni Polacy wyróżnieni przez Europejskie Towarzystwo Astronomiczne.