Sezonowe zmiany w mózgu

Mózg ssaków z sezonu na sezon się powiększa. Przy czym większość obszarów zmniejsza się latem, a jesienią zwiększa. Wyjątek stanowi móżdżek, który zmienia się w odwrotnym kierunku. Naukowcy nie są jednak pewni w odniesieniu do powodów tej zmiany.

Nasz styl życia i kultura są w dużej mierze uwarunkowane zmianami klimatycznymi oraz sezonowymi. Czy jednak zmiana temperatur bądź składu powietrza oddziałuje jakkolwiek na nasz mózg?

Niedawne badania dotyczące sezonowej neuroplastyczności mózgu wykazały, że starsi ludzie mają tendencję do sprawniejszego myślenia i lepszej koncentracji uwagi późnym latem i wczesną jesienią. Inni naukowcy dowiedli, że zmiany pogody i pór roku wpływają na objętość ludzkiego mózgu.

Natomiast w ramach przekrojowej analizy zjawiska, naukowcy z Uniwersytetu w Hartford w stanie Connecticut zbadali za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI) mózgi 3279 osób na przestrzeni 15 lat i w odstępach odpowiadającym zmianom pór roku. W ten sposób odkryto (m.in.), że większość różnych obszarów mózgu powiększa się od późnego lata do zimy i zmniejsza w momencie, gdy wiosna przechodzi w lato. Wyjątkiem od reguły jest móżdżek, który tendencyjnie powiększa się w okresie letnim i zmniejsza zimą.

Warto dodać, że w innym badaniu przeprowadzonym na zwierzętach zauważono zmianę objętości mózgu uwarunkowaną pogodą. W strefie frontowej i w przypadku spadku ciśnienia barometrycznego pewne regiony w mózgu zwiększają swoją objętość, podobnie jak w okresie zimy. Natomiast objętość w móżdżku i pniu mózgu zmienia się w przeciwnym kierunku.

Rytm dobowy, jak i ilość witaminy D czerpanej ze słońca również mogą oddziaływać na te zmiany. Należy mimo to pamiętać, że móżdżek jest jednym z najstarszych obszarów, należącym do tak zwanego mózgu pierwotnego. Dlatego sezonowe zmiany w jego objętości mogą stanowić ewolucyjną pozostałość po naszych przodkach.

Na ten moment naukowcy nie są jednak zgodni w kontekście powodu zmian w objętości różnych obszarów mózgu. Dalsze badania mogą być istotnym źródłem informacji dotyczących zaburzeń sezonowych i wpływu pogody na zdrowie psychiczne.

Rozwój badań jest więc niezwykle ważny ze względu na coraz częściej diagnozowaną depresję sezonową, która znana jest pod dwoma postaciami, jako depresja zimowa (częstsza) lub letnia (rzadziej spotykana). Szacuje się, że w Polsce nawet 10% społeczeństwa długotrwale odczuwa wpływ skracania się dnia i wydłużania nocy w okresie zimowym. Stąd dalsze obserwowanie sezonowych zmian w mózgu może pomóc w lepszym zrozumieniu przyczyn zjawiska i w konsekwencji wesprzeć skuteczność terapii.

Źródła: Psychology Today/ J. Lázaro, L. Nováková, M. Hertel, J. Taylor, M. Muturi, K. Zub, D. Dechmann, Geographis patterns in seasonal changes of body mass skull and brain size of common shrews, „Ecology and Evolution” 2021, doi.: 10.1002/ece3.7238/ G. Book, S. Meda, R. Janssen, A. Dager (i in.), Effects of weather and season on human brain volume, „PLOS One” 2021, doi.: 10.1371/journal.pone.0236303/ A. Lim, C. Gaiteri, L. Yu, S. Sohail, W. Swardfager (i in.), Seasonal plasticity of cognition and related biological measures in adults with and without alzheimer disease: analysis of multiple cohorts, „PLOS Medicine” 2018, doi.: 10.1371/journal.pmed.1002647/ B. Bereza, Depresja sezonowa – wybrane aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, „Pediatria. Medycyna. Rodzina” 2009, nr 5 (2), s. 113-119.