Phubbing - przegląd najnowszych badań

Phubbing jest obecnie coraz poważniejszym zagrożeniem względem pogarszającej się jakości bezpośrednich relacji międzyludzkich oraz licznych zaniedbań komunikacyjnych. Niniejszy artykuł zawiera przegląd wybranych, najważniejszych i najnowszych badań naukowych odnoszących się do przyczyn, skutków i czynników powiązanych z wyżej wymienionym zjawiskiem.

Smartfony, tablety i inne urządzenia mobilne z roku na rok zyskują na popularności w różnych zakątkach kuli ziemskiej. Wraz ze wzrostem ich popularności, cyklicznie pojawiają się nowe zjawiska społeczne, które rzutują na obecny, jak i przyszły kształt relacji międzyludzkich oraz sposoby komunikacji. Jednym z tego typu zjawisk jest coraz częściej obserwowalny phubbing polegający na ignorowaniu i lekceważeniu rozmówcy z powodu intensywnego korzystania w jego obecności z telefonu, smartfonu, tabletu i innych podobnych urządzeń[1].

Termin ten pochodzi od połączenia dwóch angielskich słów: phone (telefon) i snubbing (ignorowanie). Po raz pierwszy został użyty w 2012 roku przez australijską agencję reklamową, która phubbingiem określiła zjawisko ignorowania znajomych i rodziny na rzecz skupieniu uwagi na telefonie. Od tego momentu zjawisko znalazło szczególne miejsce w środowisku naukowym.

Początkowo badacze L. Ranie i K. Zickuhr w 2015 roku informowali, że 90% osób badanych korzystało ze smartfonów podczas ostatniej interakcji społecznej. Z kolei J. Roberts i M. David w 2016 roku wykazali, że prawie połowa dorosłych respondentów deklarowała obecność telefonu podczas romantycznych chwil odbywanych z partnerem. Kolejne badania naukowe tylko potwierdzały zaobserwowane tendencje.

Warto w tym miejscu zastanowić się nad możliwymi czynnikami wzmacniającymi zachowania związane z phubbingiem. Jak donoszą niedawne badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Georgii, phubbing jest pozytywnie skorelowany z depresją i lękiem społecznym. Co więcej, cechy osobowości, takie jak neurotyczność, również oddziałują na zachowania phubbingowe, a osoby ugodowe mają mniejszą skłonność do tego typu nieuprzejmości.

Badacze doszukują się wielu przyczyn phubbingu, w tym w kontekście jako kolejnego etapu uzależnienia od urządzeń mobilnych bądź wypracowanego nawyku ciągłego czytania powiadomień pojawiających się na ekranie smartfona. W odniesieniu do wspomnianego uzależnienia warto zaznaczyć, że phubbing może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem. Kierunek powiązania tych zjawisk jest bardzo indywidualny, dlatego nie można jednoznacznie stwierdzić w jaki sposób jedno koreluje z drugim. Obecnie sporo też się mówi o negatywnych konsekwencjach pandemii COVID-19 względem intensyfikacji phubbingu.

Ignorowanie interlokutorów na rzecz nierozłącznego kontaktu z telefonem niesie ze sobą różnorodne konsekwencje, zmieniając nierzadko interakcje społeczne bezpowrotnie. Do najczęstszych skutków phubbingu zalicza się (m.in.): mniejszą satysfakcję z relacji i osłabienie ich jakości, ubóstwo komunikacyjne, obniżenie nastroju, brak zaspokojenia potrzeby przynależności, mniejsze poczucie kontroli i sensu egzystencjalnego, niskie poczucie własnej wartości, poczucie wykluczenia społecznego, zubożenie więzi, ostracyzm.

Osoby ignorujące i lekceważące swojego rozmówce poprzez intensywne używanie urządzeń mobilnych nazywa się mianem phubberów. Według badań z 2019 roku są to najczęściej ludzie z ciągłym i nieograniczonym dostępem do Internetu, użytkownicy mediów społecznościowych oraz osoby uzyskujące wysokie miesięczne dochody. Z kolei badania z 2020 roku wskazały na wrażliwość narcystyczną jako wyraźny znacznik phubberów. Ten obszar badawczy nie jest jednak jednolity, a wymaga dalszych pomiarów.

Zerkanie w telefon podczas rozmowy z pewnością nie sprzyja poprawie bezpośrednich relacji. Rozwój technologiczny nie jest jednak jednoznacznie negatywnym zjawiskiem względem interakcji, aczkolwiek należy uważać na jego niebezpieczne formy, takie jak phubbing i uzależnienie od urządzeń mobilnych. Z roku na rok obserwuje się coraz więcej przypadków skrajnych zachowań związanych z wyróżnionymi zjawiskami. Jak przekonują badacze, z dobrodziejstw technologicznych należy korzystać z umiarem, by móc dzięki temu wspierać osobiste relacje i społeczne więzi, a nie je stopniowo wyniszczać.  

[1] Za definicją autorstwa P. Pilawskiej dostępnej na stronie: nowewyrazy.uw.edu.pl.

Źródła: R. Grieve, E. March, „Just checking”: Vulnerable and grandiose narcissism subtypes as predictors of phubbing, „Mobile Media and Communication” 2020/ Science Daily/ E. Erzen, H. Odaci, I. Yeniceri, Phubbing: Which Personality Traits are Prone to Phubbing?, „Social Science Computer Review” 2019/ L. Ranie, K. Zickuhr, Americans’ views on mobile etiquette, „Pew Research Center” 2015/ nowewyrazy.uw.edu.pl/ aleteia.org/ V. Chotpitayasunondh, K. M. Douglas, The effects of „phubbing” on social interaction, „Journal of Applied Social Psychology” 2018/ J. A. Roberts, M. E. David, My life has become a major distraction from my cell phone: Partner phubbing and relationship satisfaction among romantic partners. „Computers in Human Behaviour”, 2016 nr 54, s. 134-141/ uzaleznieniabehawioralne.pl/ W. Smołkowska, Phubbing – gdy smartfon staje się ważniejszy od człowieka. Przegląd badań, [w:] Wyzwania i problemy społeczeństwa w XXI wieku, Wydawnictwo Tygiel, s. 224-241/ Z. Bitar, S. Hallit, W. Khansa, S. Obeid, Phubbing and temperaments among young Lebanese adults: the mediating effect of self-esteem and emotional intelligence, "BMC Psychology" 2021/ J. Sun, J. A. Samp, Phubbing is happening to you: examinig predictors and effects of phubbing behaviour in friendships, "Behaviour and Information Technology" 2021.