Mity dotyczące kreatywności

Przeświadczeń dotyczących kreatywności jest wiele. Badania naukowców z Uniwersytetu w Grazu wskazują na 15 najczęstszych mitów związanych z błędnie rozumianym zjawiskiem. Nieprawdą jest (m.in.), że osiągnięcia twórcze są zwykle wynikiem nagłej inspiracji czy też, że kreatywność to rzadki dar. Ponadto należy podkreślić, że kreatywność nie jest pojęciem tożsamym z twórczością, co również jest nierzadko ze sobą mylone.

Zainteresowanie tematyką kreatywności jest obecnie stosunkowo wysokie. Wpływ na to ma zarówno zmieniający się charakter społeczeństw, w tym zwiększony nacisk na podejście egalitarne, jak również wyzwania przed jakimi stoi cywilizacja względem niedalekiej przyszłości[1]. Zapotrzebowanie na jednostki twórcze ciągle wzrasta. Czym innym jednak jest twórczość, a czym innym kreatywność, mimo swoistych powiązań. Na bazie tej niejasnej granicy powstały liczne mity dotyczące wyróżnionych zjawisk, które są powielane przez ludzi z różnych grup społecznych. Zanim jednak zostaną te sformułowania przytoczone, należy wskazać na prawidłowe rozumienie pojęć.

Najprościej rzecz ujmując, kreatywność to złożona i ogólna właściwość, która jest uznawana jako osobowościowy potencjał większości ludzi oraz zdolność do wytwarzania wielu nowych pomysłów[2]. Można traktować ją jako podstawę twórczości lub zdolności twórczych, które z kolei związane są z umiejętnością innowacyjnego rozwiązywania problemów bądź korzystania z metod heurystycznych[3]. Co istotne, twórczość nierzadko wiąże się z domeną artystyczną, natomiast kreatywność z pragmatyzmem[4]. Można więc być kreatywnym, ale niekoniecznie twórczym i odwrotnie.

Ze względu na niejasny i zróżnicowany obraz kreatywności, naukowcy z Uniwersytetu w Grazu (Austria) przeprowadzili badanie dotyczące stopnia rozpowszechnienia znanych mitów o kreatywności. W badaniu wzięło udział 1417 uczestników z 6 różnych krajów. Osoby badane różniły się między sobą pod względem środowiska życia i kultury dominującej. Oprócz sprawdzenia mitów, w które wierzą badani, naukowcy chcieli się dowiedzieć, w które mity wierzą najbardziej i najmniej.

Wyniki ujawniły 15 najpopularniejszych mitów dotyczących kreatywności powielanych przez około połowę uczestników badania. Mity zostały podzielone na 4 kategorie. Dotyczyły zarówno kwestii definicyjnych, jak i procesu twórczego oraz przeświadczeń na temat osób kreatywnych i twórczej stymulacji. Na tej podstawie naukowcy wyróżnili następujące fałszywe przekonania:

• Kreatywności nie da się zmierzyć.
• Kreatywność jest zasadniczo tym samym, co sztuka.
• Kreatywne pomysły są naturalnie dobrą rzeczą.
• Większość ludzi nie odróżnia sztuki abstrakcyjnej od abstrakcyjnych rysunków dzieci.
• Osiągnięcia twórcze są zwykle wynikiem nagłej inspiracji.
• Kreatywne myślenie przebiega głównie w prawej półkuli mózgu.
• Kreatywność jest zwykle czynnością wykonywaną w samotności.
• Kreatywność to rzadki dar.
• Ludzie mają pewną dozę kreatywności i nie mogą tego zmienić.
• Dzieci są bardziej kreatywne niż dorośli.
• Zaburzenia psychiczne towarzyszą wyjątkowej kreatywności.
• Ludzie pod wpływem alkoholu lub marihuany wpadają na bardziej kreatywne pomysły.
• Szkoła szkodzi kreatywności dzieci.
• Burza mózgów generuje więcej pomysłów niż podczas samodzielnego myślenia.
• Największa kreatywność jest wtedy, gdy ma się całkowitą swobodę działania.

Najczęściej powielanym mitem na temat kreatywności jest sformułowanie dotyczące burzy mózgów. 80% osób badanych uznała to za niezaprzeczalny fakt. Ponadto 70% uczestników zgodziło się ze stwierdzeniem związanym ze swobodą stymulującą proces twórczy, a 68% z większą kreatywnością dzieci. Najmniejsze poparcie uzyskał mit odnoszący się do możliwości zmiany kreatywności na przestrzeni życia człowieka (tylko 20% uczestników odpowiedziało twierdząco).

Badacze zauważyli także różnice między osobami z poszczególnych krajów. Respondenci ze Stanów Zjednoczonych najczęściej popierali mit, że kreatywności nie da się zmierzyć i że jest jednoznacznie czymś dobrym. Z kolei osoby badane pochodzące z Chin były zdania, że kreatywność jest tożsama z pojęciem sztuki. Tym samym rozumienie kreatywności jest w pewnym stopniu uwarunkowane kulturowo.

[1] Porównaj: I. Pufal-Struzik, Kreatywność jako istotny składnik kompetencji studentów, „Edukacja Humanistyczna”, 2018 nr 1 (38), s. 87-88.

[2] Wskazane rozumienie kreatywności jest najczęściej powtarzane w literaturze przedmiotu. Sprawdź: E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005/K. Gumińska, Uwarunkowania osobowościowe kreatywności. Kreatywność – cecha pozytywna czy negatywna?, „Nowoczesne Systemy Zarządzania”, 2017 nr 4 (12), s. 106.

[3] Metody heurystyczne to elastyczne reguły postępowania i podejmowania decyzji oparte na analizie informacji i przewidywaniu przyszłych zjawisk. Nie należy ich mylić z metodami algorytmicznymi. Więcej informacji w: K. Gumińska, Uwarunkowania osobowościowe kreatywności. Kreatywność – cecha pozytywna czy negatywna?, cyt. wyd., s. 106/Encyklopedia Zarządzania.

[4] J. Szopiński, Kreatywność menedżerów a ich funkcjonowanie rodzinne, zawodowe, osobowościowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004, s. 20.

Źródła: M. Benedek, M. Karstendiek, S. M. Ceh, R. H. Grabner, G. Krammer, I. Lebuda (i in.), Creativity myths: Prevalence and correlates of misconceptions on creativity, „Personality and Individual Defferences”, 2021 nr 182/Psychology Today/J. Szopiński, Kreatywność menedżerów a ich funkcjonowanie rodzinne, zawodowe, osobowościowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004/I. Pufal-Struzik, Kreatywność jako istotny składnik kompetencji studentów, „Edukacja Humanistyczna”, 2018 nr 1 (38), s. 87-97/E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005/ K. Gumińska, Uwarunkowania osobowościowe kreatywności. Kreatywność – cecha pozytywna czy negatywna?, „Nowoczesne Systemy Zarządzania”, 2017 nr 4 (12), s. 105-117.