Międzynarodowy Dzień Pandy Wielkiej - co warto wiedzieć o tych niezwykłych niedźwiedziowatych?

16 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pandy Wielkiej. Od połowy XX wieku panda była sztandarowym przykładem skrajnie zagrożonego wyginięciem gatunku. Jednak dzięki owocnej współpracy rządu Chin, organizacji przyrodniczych oraz lokalnych społeczności, od tego czasu populacja pand wzrosła aż o 80%. Co jeszcze warto wiedzieć o niedźwiedziach bambusowych? 

 

Krótka lekcja historii 

 

Panda wielka określana jest jako żywa skamielina. Według badań przodek pandy 19 mln lat temu oddzielił się od wspólnego przodka niedźwiedziowatych. Populacja przodków pand zmalała ze względu na zlodowacenia plejstoceńskie. Szacuje się, że panda wielka wykształciła się około 3 milionów lat temu jako osobna linia. Jej przodkiem była panda karłowata.

 

W 221 roku p.n.e. panda wielka została opisana w dokumentach dynastii Qin. Niektórych monarchów chowano z czaszkami pand.

 

Informacja o istnieniu niedźwiedzia bambusowego na zachód dotarła dopiero w 1869 roku, gdy francuski misjonarz Armand David otrzymał od pewnego myśliwego skórę zwierzęcia. Natomiast pierwszy raz osoba z zachodu zobaczyła żywą pandę w 1916 roku. Max Hugo Weigord, niemiecki zoolog, przez 6 lat prowadził badania naukowe w Tybecie i Chinach, gdzie kupił młode pandy. Niestety kupione zwierzęta szybko padły. W 1936 roku panda została umieszczona w ogrodzie zoologicznym w Brookfield (Chicago). 2 lata później 5 pand trafiło do londyńskiego zoo. Dokładne badania dotyczące pand są prowadzone dopiero od 1980 roku. 

 

Co ma wspólnego panda wielka z pandą małą? 

 

Zoolodzy mieli problem z zakwalifikowaniem pandy wielkiej do odpowiedniej rodziny. W 1901 roku została umieszczona w rodzinie szopowatych, do której należy panda mała. Panda wielka i panda mała wprawdzie różnią się od siebie fenotypowo, ale zamieszkują naturalnie ten sam teren, mają podobną budowę układu rozrodczego oraz żywią się bambusem. Dopiero w 1964 roku stwierdzono, że niedźwiedź bambusowy ma więcej cech typowych dla rodziny niedźwiedziowatych. 

 

Wygląd, behawior i garść faktów 

 

Panda wielka jest gatunkiem drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych. Jej najbliższym krewnym jest niedźwiedź andyjski. Naturalnie zamieszkuje lasy bambusowe w Chińskiej Republice Ludowej. 99% jej jadłospisu stanowią pędy bambusa, ale nie pogardzi rybami i małymi gryzoniami. Budowa układu pokarmowego pandy, typowa dla zwierząt mięsożernych, powoduje (przodek pandy wielkiej był typowym mięsożercą), że musi ona spożywać nawet do 40 kilogramów pożywienia dziennie (statystycznie zjada około 12,5 kilograma). Trawi tylko 25% spożytego pokarmu (dla porównania - krowa trawi 80%).  Przeciętny osobnik osiąga średnio 70 centymetrów wysokości w kłębie, 1,35 metra długości i około 100 kilogramów masy ciała. Białe lub nieco żółtawe futro z czarnymi obwódkami pozwala jej kamuflować się wśród bambusów. Futro stanowi również ochronę przed niskimi temperaturami. Warto wspomnieć, że niedźwiedzie bambusowe z reguły są samotnikami. Osobniki bardzo rzadko kontaktują się między sobą. Jeżeli już się komunikują, to za pomocą odgłosów w okresie rozrodczym oraz sygnałów węchowych. 

 

 

Poruszają się powoli, aby oszczędzać energię. Najbardziej aktywne są o świcie i zmierzchu. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5-6 lat. Pora godowa pandy przypada na kwiecień i maj. Ciąża u samicy trwa około 5 miesięcy. Młode przychodzą na świat w dziupli lub jaskini. Małe pandy po urodzeniu ważą około 110 gramów. Są 900 razy mniejsze od swojej matki. Przez pierwsze 3 tygodnie matka praktycznie nie rozstaje się z potomstwem. Młode staje się samodzielne dopiero w wieku 18 miesięcy. 

 

 

Ich długość życia waha się od 20 do 30 lat. 

 

Populacja, zagrożenia i ochrona 

 

Jedną z głównych przyczyn wymierania pandy wielkiej jest działalność człowieka. Już w czasach starożytności ludzie uważali jej futro za bardzo cenne. Współcześnie populacja pand jest narażona na wyginięcie ze względu na niszczenie jej naturalnego środowiska, w celu stworzenia miejsca na pola uprawne. Zanim niedźwiedzie bambusowe objęto ochroną prawną, były narażone na kłusownictwo. W Japonii na czarnym rynku panda wielka warta jest ponad 180 tys. dolarów, jednak kłusownikom za jej schwytanie grozi kara śmierci. Problemem w odtworzeniu populacji pand w ogrodach zoologicznych jest ich niechęć do reprodukcji, więc wprowadzono program sztucznego zapładniania samic, jednak należy pamiętać, że osobniki wychowane w zoo nie są zdolne do życia w warunkach naturalnych. W naturalnym środowisku panda może urodzić nawet do 3 młodych, lecz zazwyczaj tylko 1 z nich przeżywa. Okres międzyciążowy u pand trwa 2 lata, co powoduje, że więcej osobników umiera, niż się rodzi. Obecnie na terenie Chin działa 12 rezerwatów, w których z przyczyn naturalnych przeżywa tylko 67% niedźwiedzi. 

 

- Panda, a prawidłowo panda wielka, jest jednym z niewielu gatunków o dużych rozmiarach, które uniknęły zagłady z rąk ludz. Wszędzie, gdzie pojawiał się człowiek, przede wszystkim ginęły gatunki dużych ssaków i ptaków - tak się stało z mamutami, leniwcami olbrzymimi, ptakami moa. To nie przypadek, że wśród gatunków zagrożonych wymarciem znalazły się reszki megafauny, na przykład słoń leśny, nosorożec, żyrafy i duże drapieżniki takie jak tygrys, irbis śnieżny, gepard - powiedział ekspert WWF Polska do spraw gatunków zagranicznych, Przemysław Nawrocki. 

 

W których europejskich ogrodach zoologicznych można zobaczyć pandę wielką?

 

• Tiergarten Schönbrunn, Wiedeń, Austria, 
• Zoo Aquarium, Madryt, Hiszpania, 
• Edynburg zoo, Edynburg, Szkocja, 
• ZooParc de Beauval, Saint-Aignan, Francja, 
• Pairi Daiza, Cambron-Casteau, Belgia, 
• Ouwehands Dierenpark, Rhenen, Holandia, 
• Ähtäri Zoo, Ähtäri, Finlandia, 
• Zoo w Kopenhadze, Kopenhaga, Dania 
• Moskiewskie zoo, Moskwa, Rosja, 
• Berliński ogród zoologiczny, Berlin, Niemcy

 

Wśród innych gatunków narażonych na wyginięcie są między innymi: leniwiec grzywiasty, słoń afrykański, nietoperz owocożerny, jeżozwierz filipiński, zając korsykański, gepard, niedźwiedź polarny, pantera śnieżna, czarny lemur, zebra górska czy nosorożec indyjski.

Źródła: WWF, Nature, Asian Science