Wysoka sumienność jako cecha dłuższego życia

Spośród cech osobowości wyróżnionych w modelu tzw. Wielkiej Piątki autorstwa P. Costy i R. McCrae’a, liczne badania naukowe wskazują na dominującą rolę wysokiej sumienności względem predykcji dłuższego życia jednostki. Wspomniana cecha została ponadto powiązana z częstszymi zachowaniami prozdrowotnymi, takimi jak rezygnacja z używek czy dbanie o jakość snu, co zarazem może wyjaśniać związek z długowiecznością.

Pięcioczynnikowy Model Osobowości, zwany modelem Wielkiej Piątki, wyrastając z dwóch tradycji badawczych (nurtu leksykalnego i podejścia kwestionariuszowego) stanowi dominujące ujęcie podstawowych cech osobowości*. Według teorii człowiek składa się w określonym stopniu z pięciu uniwersalnych, względnie stałych, wymiarów, w tym: ekstrawersji, ugodowości, sumienności, stabilności emocjonalnej oraz otwartości na doświadczenia. Każdy z wymiarów posiada również swój przeciwny biegun – dla przykładu odwrotnością stabilności emocjonalnej jest neurotyczność, a ekstrawersji introwersja. Co istotne, model ten rozwijany przez wielu badaczy nadal nie uzyskał jednoznacznej akceptacji środowiska naukowego. Niemniej jednak stanowi obecnie najbardziej rzetelną i sprawdzoną teorię osobowości, stosowaną w badaniach empirycznych.

Jednocześnie założyć należy, iż indywidualne różnice w poziomach wyróżnionych cech wyjaśniają obserwowalne, nierzadko antagonistyczne, wzorce ludzkich zachowań. Mając to na uwadze, N. Shpancer, profesor psychologii Uniwersytetu Otterbein w Ohio, dokonał przeglądu dotychczasowych badań nad cechami Wielkiej Piątki w kontekście powtarzającej się od 30 lat tendencji poszukiwania korelacji określonego typu osobowości z długowiecznością. W ramach przykładu można na początek przywołać długoletnie badania H. Friedmana i jego współpracowników z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Riverside, którzy zebrali i porównali dane z próby 1312 ocenianych pod kątem osobowości uczestników w okresie ich młodej dorosłości i ponownie w wieku starczym. Analiza wykazała, że wysoka neurotyczność jest związana z gorszym zdrowiem fizycznym i samopoczuciem pod koniec życia, natomiast wysoka sumienność z produktywnością mężczyzn w okresie starości.

Następnie w 1993 roku H. Friedman z grupą badawczą wykorzystali zebrane przez L. Termana w latach 20. XX wieku dane dotyczące cech osobowości 1178 mężczyzn i kobiet. Odkryli bowiem, że wysoka sumienność w dzieciństwie była wyraźnie związana z przeżyciem jednostki w średnim i starszym wieku. Wykorzystując ten sam zestaw analiz, L. Martin ze współpracownikami w 2007 roku przeprowadzili badania podłużne 1253 Kalifornijczyków na przestrzeni 7 dekad. Badania wykazały, że wysoka sumienność zmierzona w okresie dziecięcym przewidywała mniejsze ryzyko śmierci przez cały okres życia. Inne badania autorstwa M. Kern i H. Friedmana z 2008 roku, obejmujące 20 niezależnych próbek 8942 osób z 6 różnych krajów, ukazały wyższy poziom sumienności pozytywnie powiązany z długowiecznością. Podobne wyniki otrzymali T. Bogga i B. Roberts w 2014 roku, także w kontekście lepszego stanu zdrowia i wyższej częstotliwości zachowań prozdrowotnych, związanych przede wszystkim z ograniczaniem używek (w szczególności palenia papierosów) i dbaniem o jakość snu.

Aktualne badania z 2021 roku, przeprowadzone przez zespół badawczy pod przewodnictwem P. Ó Súilleabháin z Uniwersytetu w Limerick, dostarczyły kolejnych dowodów potwierdzających wskazaną korelację, również pod względem związku wysokiej sumienności z rozmaitymi funkcjami odporności organizmu. Mówiąc wprost, wyniki badań sugerują, że jednym z powodów dłuższego życia ludzi o wyższym poziomie sumienności jest ich układ odpornościowy. Na tej podstawie można wysnuć wniosek, iż w praktyce bycie sumiennym się opłaca, niezależnie od wieku. Wiąże się to (m.in.) z wysokim zaangażowaniem w realizację planów, rzetelnym wykonywaniem pracy, jak i skłonnością do utrzymywania porządku, obowiązkowością, samodyscypliną i rozwagą. Co ważne, sumienność można wraz z wiekiem poprawiać. Dla wszystkich jest więc nadzieja na dłuższe życie.

*Więcej informacji dotyczących modelu Wielkiej Piątki znajdziesz w: W. Strus, J. Cieciuch, T. Rowiński: The Circumplex of Personality Metatraits: A synthesizing model of personality based on the Big Five. „Review of General Psychology” 2014, nr 18(4), s. 273-286.

Źródło: Psychology Today.