W układzie Alfa Centauri zaobserwowano planetę?
- Data publikacji: 11.02.2021, 21:00
Możliwe, że zaobserwowano planetę krążącą wokół gwiazdy w układzie najbliższym Słońca, Alfa Centauri. Jeżeli zarejestrowany sygnał rzeczywiście pochodzi od planety, to krąży ona w obszarze wokół gwiazdy, w którym temperatura umożliwia istnienie ciekłej wody.
Alfa Centauri to najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Centaura, a zarazem najbliższy Słońca inny układ gwiezdny. Tworzą go dwie gwiazdy podobne do Słońca, nazwane Alfa Centauri A (lub Rigil Kentaurus) i Alfa Centauri B (Toliman). Po bardzo odległej orbicie okrąża je mniejsza i słabsza, czerwono świecąca gwiazda Proxima Centauri, która obecnie jest nieco bliżej Słońca niż jej jasne towarzyszki. Bliskość w kosmosie to jednak rzecz względna – jasną parę gwiazd Alfa Centauri dzieli od nas około 4,4 roku świetlnego, czyli ponad 40 bilionów kilometrów.
Zespół astronomów korzystający z Very Large Telescope, sieci teleskopów Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), zaobserwował w podczerwieni jasny punkt w pobliżu gwiazdy Alfa Centauri A. Obserwacja wymagała precyzyjnego przesłonienia świata jasnej gwiazdy tak, aby z jej blasku wyłowić ewentualne obiekty krążące wokół niej. Zaobserwowany obiekt znajduje się wewnątrz tzw. ekosfery, czyli strefy, w której temperatura powierzchni planet może pozwalać na istnienie ciekłej wody. To jednak nie gwarantuje, że odkryto glob z warunkami do życia – jasność obiektu sugeruje raczej, że planeta jest kilkakrotnie masywniejsza od Ziemi, bardziej podobna do Neptuna. Astronomowie nie są jeszcze pewni, czy naprawdę jest to planeta i zastrzegają, że konieczne są dalsze obserwacje otoczenia gwiazdy.
Ostrożność naukowców jest uzasadniona. Zaobserwowany obiekt może być fragmentem dysku pyłowego otaczającego tę gwiazdę, a na tym etapie badań nie da się jeszcze wykluczyć, że jest jedynie artefaktem. Pomimo bliskości, wykrycie planet w układzie Alfa Centauri okazało się problematyczne. W 2012 roku zespół naukowców ogłosił odkrycie planety krążącej wokół Alfa Centauri B, na podstawie wpływu, jaki miała wywierać na gwiazdę. Jednak trzy lata później inna grupa wykazała, że popełniono błąd w analizie sygnałów i sygnał przypisywany planecie w rzeczywistości nie istnieje. Dopiero w 2016 roku odkryto pierwszą planetę okrążającą gwiazdę Proxima Centauri, masywniejszy od Ziemi, skalisty glob krążący w ekosferze. Ta planeta może mieć na powierzchni warunki pozwalające na istnienie wody, a nawet życia. Jej gwiazdę cechują jednak częste, gwałtowne rozbłyski i nie wiadomo, czy planeta w ogóle ma atmosferę. Alfa Centauri A jest znacznie spokojniejszą gwiazdą.
Zdecydowana większość z ponad 4300 znanych planet pozasłonecznych została wykryta metodami pośrednimi. Przypadki uzyskania obrazu planet zasadniczo ograniczają się do młodych, gorących gazowych olbrzymów na bardzo wydłużonych orbitach. Możliwość obserwacji stosunkowo niewielkich planet w ekosferze stanowi przełom.
Z racji bliskości układ ten ma poczesne miejsce w fantastyce naukowej i jest wskazywany jako pierwszy cel przyszłej, bezzałogowej misji międzygwiezdnej, chociaż jej start w najbliższych dekadach nie wydaje się prawdopodobny. Dzięki bliskości tego układu, przyszłe teleskopy naziemne i kosmiczne będą w stanie scharakteryzować planety Proximy Centauri, a także możliwe planety okrążające jaśniejsze gwiazdy układu Alfa Centauri.